Burgertop 013: enige impressies van binnenuit

Op zaterdag 23 april vond in de Koepelhal in Tilburg de (eerste?) burgertop sociaal 013 plaats. Een kleine 400 Tilburgers zijn van 10 tot 16 uur aan de slag geweest met die zaken die hen bezig houden op de terreinen wonen, werken & meedoen, zorg en veiligheid.
Dit heeft geresulteerd in ruim 50 meer en minder concreet uitgewerkte plannen, waar de deelnemers ook na afloop van deze burgertop zelf actief mee aan de slag gaan. Helaas staakte onverwacht het openbaar vervoer, waardoor sommige deelnemers de Koepelhal niet hebben kunnen bereiken. 

De burgertop is zaterdagmiddag afgesloten met de aanbieding van de top 13 aan burgemeester Noordanus, maar alle plannen zullen worden gebundeld en gepresenteerd aan de Tilburgse gemeenteraad en organisaties en instellingen in Tilburg. 

De Tilburgse gemeenteraad heeft de burgertop vooraf omarmd, actief gepromoot en heeft vooraf aangegeven de plannen te zullen bespreken in de commissie sociale stijging. Ook heeft de gemeente een financiële injectie van 25.000 euro beschikbaar gesteld voor de organisatie van de burgertop. Verder was wethouder Hans Kokke aanwezig voor het welkomstwoord en burgemeester Peter Noordanus voor de afsluiting. 

Maar vooral maatschappelijke organisaties en echte Tilburgse bedrijven hebben de burgertop mogelijk gemaakt. Het drukwerk is verzorgd door een van de Tilburgse drukkers, de gesprekstrainingen konden plaatsvinden bij een Tilburgse hogeschool en vele partners hebben kennis en medewerkers ter beschikking gesteld. 

Het initiatief voor de burgertop is ontstaan bij de Sociale Raad Tilburg, een onafhankelijk adviesorgaan van de gemeente, dat samen met Zorgbelang Brabant de organisatie op zich heeft genomen. Dit heeft meteen ook tot de eerste kritische kanttekening geleid: op de dag zelf zouden teveel "instanties" aanwezig zijn geweest. 

Ons bureau is te sterk betrokken geweest bij de organisatie (deelname in de werkgroep programma, het samen met Zorgbelang en de Sociale Raad Tilburg verzorgen van de training voor gespreksleiders, het maken van een promotiefilm en het leveren van enkele clusterhoofden ter plekke) om de burgertop013 echt objectief te kunnen beschouwen. Aan keuzes die uiteindelijk gemaakt zijn, ligt ook onze mening ten grondslag, soms zijn onze punten meegenomen, soms ook niet. 

Feit is dat de beide organiserende partners hebben geprobeerd diverse Tilburgse instanties en/of adviesraden formeel of informeel een stem te geven in de organisatie door de oprichting van diverse werkgroepen en het voeren van vele gesprekken. Geprobeerd is om een zo divers en representatief mogelijke inbreng van Tilburgers te bereiken, zowel tijdens de voorbereidende fase als op de dag zelf, waarbij zeer actief is geïnvesteerd om met name die Tilburgers te bereiken waarvan op basis van ervaringen elders bekend is dat ze niet zo snel spontaan een burgertop zouden bezoeken. 

Er is bewust voor gekozen om de dag toegankelijk te maken voor iedereen die de dag wilde bezoeken en dus niet voor loting. Als tegenwicht voor het risico dat bepaalde belangen(groepen) de burgertop zouden "kapen" is de keuze voor de top 13 gemaakt door een groep onafhankelijke personen. Overigens hebben door het enthousiasme van enkele groepen en het niet overal even goed verstaanbaar zijn van de dagvoorzitter niet alle projectvoorstellen de regiegroep tijdig bereikt om meegewogen te zijn ten behoeve van de top 13, maar zoals aangegeven worden alle voorstellen gebundeld en gaat niets verloren. 


Voorafgaand aan deze burgertop heeft ons bureau zich vaker kritisch uitgelaten over het wegen van de uitkomsten van inwonersinitiatieven en burgerconsultaties zoals G1000'en en burgertoppen. Dit vanwege het gegeven dat zo'n initiatief met al zijn enthousiasme vervolgens de gemeenteraad kan gijzelen. De burgerplicht van een fractie van de inwoners probeert dan met alle goede bedoelingen van dien de gemeenteraad - een democratisch gekozen orgaan dat doorgaans meer dan 50 procent van de inwoners vertegenwoordigt - te "overrulen". Het zou immers jammer zijn als de energie en inspanningen van zo'n dag weglekken. 
Van een gemeenteraad mag en moet echter verwacht worden het algemeen belang te vertegenwoordigen, dus ook het belang van diegenen die op de dag van een burgertop aan de kant van het voetbalveld staan, boodschappen doen, hun kinderen met hun huiswerk helpen, werken, mantelzorgen of gewoon ontspannen omdat ze prima meedoen in de samenleving, altijd keurig stemmen en de zaterdag vrij willen hebben. 

Persoonlijk ben ik daarom meer voorstander van goed maatwerk door gemeentelijke organisaties, colleges en gemeenteraden die actief inwoners consulteren en betrekken bij de dingen die ze voor de inwoners oppakken: met andere woorden er als gemeente zorg voor dragen dat alle mogelijke belangen actief in beeld worden gebracht, alle betrokkenen worden uitgenodigd, desgewenst kunnen meedoen en in ieder geval hun mening kunnen geven, dit voor wat betreft die zaken waar de overheid zelf (mede) aan het roer staat. 

Als het gaat om zaken waar inwoners en maatschappelijk middenveld zelf aan het roer staan, heeft de overheid mijns inziens in eerste instantie alleen een zeer terughoudende rol te spelen. 

Persoonlijk zie en zag ik daarom burgertoppen vooral als hobby van een groepje enthousiastelingen die dat vooral zelf moeten doen, maar daar anderen zoals de overheid niet te sterk mee moeten willen lastig vallen.
Hoe groot een burgertop ook mag zijn, het betreft in feite toch niet meer dan een groep enthousiastelingen waarvan het geluid niet overtrokken moet worden door een gemeentebestuur dat staat voor het algemeen belang. 

Desalniettemin heeft ons bureau zich het afgelopen jaar toch intensief ingezet om van de burgertop013 een succes te maken, omdat ik persoonlijk 10 jaar met veel plezier in Tilburg heb gewoond, diploma's heb gehaald, daar ook mijn echtgenoot heb ontmoet, later nog met veel enthousiasme deel heb uitgemaakt van de Tilburgse rekenkamercommissie èn omdat ik de uitgangspunten van de Tilbugse burgertop erg sympathiek vond. 

De Tilburgse burgertop had in de voorbereiding qua thema's focus aangebracht, een succesfactor om uitkomsten niet te abstract te maken.
Daarnaast - juist door de betrokkenheid van allerlei Tilburgse groepen en instanties tijdens de voorbereiding van de top - was er tijdens de top direct voldoende kennis aanwezig om initiatieven van inwoners te faciliteren door een zogenaamd 'fact check' punt, waar kennis van de gemeente en instanties op verzoek opvraagbaar was.
Tenslotte was er door het aanboren van netwerken van de betrokken groepen dus actief uitgenodigd, juist onder groepen die normaal ondervertegenwoordigd zijn.
Een burgertop is immers niet primair voor initiatieven die helemaal vanzelf ontstaan, die kunnen zonder burgertop het licht zien. De meerwaarde van een burgertop moet zitten in het bij elkaar brengen van mensen, belangen en kennis. 

Daarnaast is de training van de gespreksleiders - geheel in lijn met de uitgangspunten van de organisatoren van de Tilburgse burgertop - expliciet stilgestaan bij het aanboren van eigen initiatief en eigen betrokkenheid bij het vervolg in plaats van het maken van een verlanglijstje voor de gemeenteraad. 

Het was daarom mooi om mee te maken dat uitgerekend ik op de dag van de burgertop zelf als clusterhoofd van enkele discussietafels vervolgens toch werd geconfronteerd met een belangengroep die de burgertop wilde benutten voor het voor het voetlicht krijgen van het eigen geluid: de gemeente mocht niet meewerken aan het opheffen van een tijdelijke stadstuin. Toen ik doorvroeg waarom de gemeente spelbreker zou kunnen zijn en waarom de groep niet zelf de tuin voortzette kwam als antwoord een gebrek aan financiële middelen van enkele miljoenen. Waar de gemeenteraad bij voorkeur maar iets aan moest doen (ik verwoord het meteen maar even wat ongenuanceerd cru), even later werd ik weggeroepen en heb ik de groep nog meegegeven vooral toch eerst op zoek te gaan welke initiatieven aan elkaar te knopen en welke energie zelf te mobiliseren richting het zelf ophalen van deze miljoenen. 

Kortom datgene waar ik vooraf sceptisch over was als potentieel risico voltrok zich direct voor mijn ogen in een van de gesprekstafels die onder mijn hoede stonden. 

Tegelijkertijd merk ik dat ik (in de aanloop naar en) tijdens de dag toch anders over het fenomeen burgertop ben gaan denken. Ja ik was tijdens de Tilburgse burgertop clusterhoofd en had een formele taak om mede te bewaken dat projectvoorstellen op een goede manier tot stand kwamen, maar ik voelde me toch vooral een soort van hoeder om er voor te zorgen dat alle bezoekers aan mijn tafels een goede dag hadden, met goede gesprekken, een goede lunch en muzikanten die ook mijn tafels bezochten. Kortom een fijn dagje uit en voor sommige deelnemers ook om -eindelijk- weer eens gezien te worden als mens, een mens die ertoe doet, een mens met ideeën, omdat tijdens een burgertop alle ideeën, direct uitvoerbaar of niet, even waardevol zijn. Juist voor diegenen die in hun dagelijkse leven iets minder midden in de maatschappij staan, kan een burgertop - misschien dus inderdaad met hulp van organisaties die zo'n dag mede mogelijk en wat meer laagdrempelig maken - heel waardevol zijn. 

Samenvattend enkele tips voor komende burgertoppen. Laat, zoals in Tilburg, gespreksleiders deelnemers vooral uitnodigen om te inventariseren wat ze zelf samen met anderen gaan doen, zonder daar verlanglijstjes van te maken voor instanties en gemeente. Gemeenteraden roep ik op initiatieven te beoordelen op het commitment wat deelnemers zelf investeren in aangeboden plannen. Hoe je het ook wendt of keert: er hebben zich zeer veel mensen op een beschaafde manier gebogen over zaken die spelen in de gemeenschap en velen van hen hebben zich gecommitteerd aan een vervolg. Dat is van een andere orde dan de inbreng van de "usual suspects" die normaal gesproken de leden van de raad benaderen. 
 Verder is het prachtig om te zien hoeveel energie zo'n dag genereert, alleen door de ontmoeting zelf. Ook aan gesprekstafels die niet leiden tot concrete plannen zijn mooie verhalen gewisseld. Dus ik ben blij en dankbaar dat ons bureau daaraan zijn steentje heeft kunnen bijdragen. 
 

​Petra Habets

mei 2016